ΡΩΣΙΚΟ ΣΑΜΟΒΑΡΙ
Το ρωσικό σαμοβάρι θεωρείται σήμα κατατεθέν με παγκόσμια αναγνώριση, το οποίο έχει γίνει συνώνυμο της ρωσικής φιλοξενίας και γενναιοδωρίας. Η τεϊοποσία με τη χρήση του σαμοβάρι έχει τραγουδηθεί από καλλιτέχνες και ποιητές, είναι εντυπωσιακή σε δημοτικότητα και δεν υστερεί σε σημασία από την κλασική παράδοση της αγγλικής τεϊοποσίας ή την κινεζική τελετή του τσαγιού. Πολλοί Ρώσοι ποιητές και συγγραφείς έχουν αφιερώσει πολλές στροφές στο σαμοβάρι. Ο Πούσκιν, ο Γκόγκολ, ο Μπελίνσκι, ο Οστρόβσκι, ο Ντοστογιέφσκι και ο Λεσκόβ περιγράφοντας τον ρωσικό τρόπο ζωής, έχουν επανειλημμένα αναφερθεί στο θέμα του τσαγιού, το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το σαμοβάρι, δεδομένου ότι αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ρωσικής τεϊοποσίας.
Το σαμοβάρι έχει μια ξεχωριστή θέση στη ρωσική εθνική κουλτούρα: είναι ένα σύμβολο της εστίας, της θαλπωρής, της άνεσης και της συντροφικότητας. Η παρουσία ενός σαμοβάρι στο σπίτι μαρτυρούσε την υλική του ευημερία. Στο σπίτι το τοποθετούσαν στην πλέον εμφανή και τιμητική θέση, στη λεγόμενη “κόκκινη” γωνιά. Μπροστά από ένα σαμοβάρι συχνά διεξάγονταν σοβαρές επαγγελματικές συναντήσεις, και η εμφάνισή του στον χώρο πυροδοτούσε τις πιο καυτές και δημιουργικές πολιτικές συζητήσεις. Το σαμοβάρι μπορούσες να το δεις τόσο στο σπίτι ενός αριστοκράτη στην πρωτεύουσα της Αγίας Πετρούπολης, όσο στα εστιατόρια ή στις καφετέριες της εποχής, που προορίζονταν για τον απλό, φτωχό λαό.
Η ιστορία της εμφάνισης του σαμοβάρι στη Ρωσία είναι σχεδόν ανεξερεύνητη, ανθηρή και διφορούμενη. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την εμφάνιση του σαμοβάρι στη Ρωσία. Σύμφωνα με μία από αυτές, το σαμοβάρι το έφερε στη Ρωσία ο Πέτρος ο 1ος (ο Μεγάλος) από την Ολλανδία ως μια αλλόκοτη και πρωτοποριακή συσκευή. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, γενέτειρα του σαμοβάρι ήταν τα Ουράλια όρη, και δημιουργός – εφευρέτης του υπήρξε ο βιομήχανος της Τούλα, Ντεμίντοβ. Ήδη κατά τα έτη 1730-1740 τα σαμοβάρια χρησιμοποιούνταν στα Ουράλια, και αργότερα στην Τούλα, στη Μόσχα και στην Αγία Πετρούπολη. Το 1778 στην πόλη της Τούλα, δύο αδέλφια, οι αδερφοί Λισιτσίν, ξεκίνησαν την πρώτη παραγωγή σαμοβαριών, δίνοντας αφορμή στους ιστορικούς να θεωρήσουν την Τούλα ως “πρωτεύουσα” και σπίτι του ρωσικού σαμοβάρι. Έως τα μέσα του 19ου αιώνα σε όλη τη Ρωσία υπήρχαν 28 εργαστήρια κατασκευής σαμοβαριών.
Περίπου 120 χιλιάδες σαμοβάρια παράγονταν κάθε χρόνο και κατασκευάζονταν από διαφορετικά μέταλλα: ορείχαλκο, κασσίτερο, πράσινο χαλκό, ασήμι νικελίου κ.α. Η ίδια η διαδικασία ήταν αρκετά χρονοβόρα, και απαιτείτο αυστηρή συμμόρφωση στον καταμερισμό της εργασίας.
Το ρωσικό σαμοβάρι, δημιουργήθηκε και βελτιωνόταν με έναν μόνο σκοπό – για το βράσιμο του νερού για το τσάι. Εκτός απ’ αυτό, πάνω στο τραπέζι πάντα ήταν παρούσα μια τσαγιέρα. Σ’ αυτήν ετοιμάζουν ένα πολύ δυνατό τσάι και ο κάθε προσκεκλημένος μπορεί να προσθέσει απ’ αυτό στο φλιτζάνι του όσο θέλει, και κατόπιν να το αραιώσει με βραστό νερό από την άλλη τσαγιέρα.
Το τσάι πάντα σερβίρεται με ζάχαρη: σήμερα την έχουν, κατά κανόνα, στο φλιτζάνι, ενώ κάποτε δοκίμαζαν στο στόμα μικρά κομμάτια ζάχαρης, έπιναν το ζεστό ρόφημα μέσα από τα κομμάτια ζάχαρης στο στόμα, γλυκαίνοντάς το μ’ αυτόν τον τρόπο. Αυτή η παράδοση γεννήθηκε στη Σιβηρία. Ούτε οι Κινέζοι, ούτε οι Άγγλοι – τα δύο έθνη που διακρίνονται για την αγάπη τους προς το τσάι – δεν καταλαβαίνουν αυτή την παράδοση και δεν κάνουν τίποτε παρόμοιο, πρόκειται για ένα κατ’ εξοχήν ρωσικό φαινόμενο. Εκτός από την παράδοση του γλυκού τσαγιού, στη Ρωσία υπάρχει επίσης η παράδοση να σερβίρεται το τσάι με λεμόνι, μέλι και μικρά στρογγυλά κουλούρια (μπαράνκι), καρύδια, ενώ σήμερα υπάρχουν πολλά άλλα γλυκά για το τσάι: καραμέλες και μπισκότα.
Το ρωσικό τσάι είναι πάντα ένα καυτό ρόφημα, και αυτό αποτελεί ένα ακόμη χαρακτηριστικό του ρωσικού τσαγιού. Το καυτό τσάι το σέρβιραν σε μικρές μερίδες, σ’ ένα μικρό πιατάκι με ανυψωμένο χείλος, μες στο οποίο τοποθετούσαν ποτήρια ή φλιτζάνια. Είναι λίγοι εκείνοι που ακολουθούν αυτή την παράδοση σήμερα, ωστόσο τα φλιτζάνια τσαγιού σερβίρονται ακόμη πάνω σ’ αυτά τα πιατάκια.
Στη Ρωσία, όποιος και να σας καλέσει για ένα τσάι, να είστε σίγουροι πως σας περιμένει μια ζεστή φιλοξενία, πολλές κουβέντες και εμπιστευτικές συζητήσεις, πιθανόν και τραγούδια, χαρούμενες και ευχάριστες αναμνήσεις.
